ตกขาว มีกลิ่น คัน แบบไหนผิดปกติ ?

          ตกขาว หรือระดูขาว (Vaginal discharge หรือ Leukorrhea) เป็นสิ่งคัดหลั่งจากอวัยวะในอุ้งเชิงกรานของสตรี เช่น ช่องคลอด หรือมดลูก ซึ่งเป็นภาวะปกติของผู้หญิงทุกคน โดยปกติแล้วในช่วงวัยเจริญพันธุ์เริ่มมีประจำเดือน ตกขาวจะมีมากขึ้นและมีปริมาณที่เหมาะสม และจะหายไปเมื่อถึงวัยสูงอายุ

ตกขาวปกติ

          ตกขาวเกิดขึ้นได้ปกติตามรอบประจำเดือน โดยขึ้นอยู่กับปริมาณของฮอร์โมนเพศหญิงเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ตกขาวจะมีลักษณะเป็นมูกเหลวใส ไม่มีสี ในช่วงกึ่งกลางรอบเดือน แต่หากเป็นช่วงก่อนหรือหลังมีประจำเดือน ตกขาวจะมีสีขาวข้นคล้ายแป้งเปียก โดยจะมีปริมาณเล็กน้อยเหมาะสมทำหน้าที่ให้ช่องคลอดชุ่มชื้น ตกขาวอาจมีกลิ่นได้เล็กน้อยตามกลิ่นตัวเฉพาะบุคคล มีภาวะเป็นกรดอ่อน ๆ และจะไม่เหม็น ไม่คัน หรือมีอาการผิดปกติอื่น ๆ ร่วมด้วย (เช่น ปวดท้อง มีไข้) ส่วนตกขาวจะมีปริมาณมากหรือน้อยก็ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น อารมณ์ การเปลี่ยนแปลงฮอร์โมนในร่างกายในแต่ละช่วง เป็นต้น

ตกขาวอย่างไร...ไม่ปกติ

          ตกขาวผิดปกติ (Pathologic vaginal discharge) สังเกตได้จากสีและกลิ่นที่เปลี่ยนไป นอกจากนี้อาจมีอาการคันร่วมด้วย ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนของปัญหาสุขภาพ โดยมีวิธีสังเกตเบื้องต้นดังนี้

          - ตกขาวมีสีที่ผิดปกติไปจากเดิม เช่น เปลี่ยนเป็นสีเทา สีเขียว สีเหลือง สีน้ำตาล

          - ตกขาวมีลักษณะข้นขึ้นหรือจับตัวเป็นก้อนหนาอย่างผิดปกติ มีหนอง มูกเลือดหรือมีเลือดปน หรือมีลักษณะเป็นฟอง

          - ตกขาวมีกลิ่นที่ผิดปกติหรือมีกลิ่นเหม็น (กลิ่นคล้ายเนื้อเน่า ปลาเน่า หรือมีกลิ่นคาวมาก)

          - มีปริมาณตกขาวเพิ่มมากขึ้นจนผิดสังเกตหรือทำให้บางครั้งต้องใช้ผ้าอนามัย

          - มีอาการผิดปกติอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น คันหรือปวดแสบปวดร้อนบริเวณปากช่องคลอด ปัสสาวะแสบขัดไม่สุด เจ็บเมื่อมีเพศสัมพันธ์ มีรอยโรคหรือแผลบริเวณอวัยวะเพศ เป็นต้น

          หากพบว่าตนเองมีตกขาวมากผิดปกติ หรือมีอาการอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องติดต่อกันนานเกิน 1 สัปดาห์ แสดงว่าน่าจะมีความผิดปกติ ควรพบแพทย์เพื่อรักษา

สาเหตุ

          สาเหตุหลักมักมาจากการติดเชื้อ ได้แก่ เชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา เชื้อที่ติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เป็นต้น ส่วนสาเหตุอื่นที่อาจเกิดได้ เช่น เนื้องอก มะเร็ง มีสิ่งแปลกปลอมในช่องคลอด

ความผิดปกติของตกขาวเกิดขึ้นกับใครได้บ้าง

          สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกวัยตั้งแต่เด็กไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ วัยเด็กอาจเกิดจากเด็กนำสิ่งแปลกปลอมไปใส่ในช่องคลอดหรือถูกล่วงละเมิดทางเพศ ส่วนในวัยเจริญพันธุ์เรื่องความผิดปกติของตกขาวเป็นเรื่องที่เกิดได้บ่อย เช่น การติดเชื้อจากการไม่รักษาความสะอาด ความอับชื้น การติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์  ส่วนวัยทองและสูงอายุก็สามารถเกิดความผิดปกติของตกขาวได้เช่นกัน เนื่องจากร่างกายผลิตฮอร์โมนเพศหญิงเอสโทรเจนลดลงส่งผลให้ตกขาวลดลงด้วย  แต่ถ้าหากผู้สูงอายุรายไหนมีปริมาณตกขาวเพิ่มขึ้นหรือมากเกินไป อาจแสดงถึงความผิดปกติที่เกิดขึ้นได้

วิธีการดูแลรักษาภายใน

          ปัญหาความผิดปกติของตกขาวสามารถป้องกันได้ เนื่องจากบริเวณช่องคลอดจะมีแบคทีเรียทีเรียประจำถิ่น (normal flora) อาศัยอยู่ ทำหน้าที่คอยปกป้องช่องคลอดไม่ให้เกิดการติดเชื้อ แต่เมื่อใดก็ตามที่ร่างกายอ่อนแอหรือทานยาปฏิชีวนะ การทานยากดภูมิ การนอนหลับพักผ่อนที่ไม่เพียงพอ ส่งผลให้ภูมิคุ้มกันต่ำลง ทำให้แบคทีเรียชนิดนี้ถูกทำลายจึงเกิดการติดเชื้อและมีตกขาวที่ผิดปกติตามมาได้ นอกจากนี้ การหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงโรคทางเพศสัมพันธ์และการรักษาความสะอาดช่องคลอดก็จะช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดตกขาวผิดปกติได้

ตกขาวผิดปกติป้องกันได้

          โดยการทำให้ร่างกายแข็งแรงอยู่เสมอ ทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ นอนหลับให้เพียงพอ หลีกเลี่ยงสุราและบุหรี่ และปรับพฤติกรรมบางอย่าง เช่น หลีกเลี่ยงการอับชื้น ไม่ใส่กางเกงในรัดเกินไป หลีกเลี่ยงการฉีดน้ำล้างช่องคลอดเป็นเวลานาน เพราะจะทำให้สิ่งแวดล้อมในช่องคลอดเปลี่ยนไป เกิดการติดเชื้อตามมา

เอกสารอ้างอิง

1. https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/17905-vaginal-odor#:~:text=Vaginal%20discharge%20often%20smells%20most,fishy%20%E2%80%93%20isn't%20normal.

2. https://www.healthline.com/health/womens-health/vagina-smells